GIẤY GỬI HÀNG ĐƯỜNG BIỂN (SEAWAY BILL)
Thứ
nhất, không có B/L gốc để nhận hàng khi tàu đã đến cảng dỡ dàng vì hành trình của
hàng hoá ở trên biển đôi khi ngắn hơn thời gian gửi B/L từ cảng xếp hàng đến cảng
dỡ hàng.
Thứ hai, B/L không thích
hợp với việc áp dụng các phương tiện truyền số liệu hiện đại tự động (Fax,
telefax) bởi vì việc sử dụng B/L đòi hỏi phải có chứng từ gốc.
Thứ ba, việc in ấn B/L
đòi hỏi nhiều công sức và tốn kém.
Thứ tư, sử dụng B/L có thể
gặp rủi ro trong việc giao nhận nếu vận đơn bị mất hay bị mất cắp.
Cùng với quá trình đổi mới
và đơn giản hoá chứng từ thương mại thì vận đơn là một trong những chứng từ được
quan tâm, và một yêu cầu tất yếu là phải có một chứng từ khác thay thế được cho
B/L và có chức năng tương tự B/L – Chứng từ đó là Seaway Bill, giấy gửi hàng đường
biển.
Seaway bill là gì?
Đó là chứng từ không chuyển
nhượng được, là bằng chứng xác nhận việc chuyên chở hàng hoá bằng đường biển và
xác nhận việc nhận hàng để xếp hoặc đã xếp bởi người chuyên chở (định nghĩa này
của Uỷ ban kinh tế Châu Âu của Liên hợp quốc, được thông qua tại Giơ-ne-vơ
3/1970).
Như vậy có thể nói: Seaway Bill là B/L nhưng chỉ có 2 chức năng đầu
của B/L:
-
Là
bằng chứng của hợp đồng vận tải đã được ký kết giữa người chuyên chở và người xếp
hàng.
-
Là
biên lai nhận hàng để chở do người chuyên chở cấp cho người xếp hàng Seaway
Bill không có chức năng thức 3 của B/L là chứng từ sở hữu hàng hoá.
Về mặt hình thức, Seaway
Bill chỉ có một mặt, giống như B/L rút gọn không có mặt sau. Ở mặt trước của
Seaway Bill người ta dẫn chiếu đến nguồn luật điều chỉnh Seaway Bill (các qui tắc,
công ước quốc tế, luật quốc gia).
Sử dụng Seaway Bill bó
thể khắc phục những tồn tại của B/L?
- Khi sử dụng Seaway
Bill, người nhận hàng có thể nhận được hàng hoá ngay khi tàu đến cảng dỡ hàng
mà không nhất thiết phải xuất trình Seaway Bill
vì Seaway Bill không phải là chứng từ sở hữu hàng hoá. Hàng hoá sẽ được
người chuyên chở giao cho người nhận hàng trên cơ sở những điều kiện của người
chuyên chở hoặc một tổ chức quản lý hàng hoá tại cảng đến. Điều này khắc phục
được nhược điểm vốn có của B/L là khi muốn nhận hàng phải xuất trình B/L gốc.
Khi B/L chưa đến, muốn giao nhận hàng, phải chờ B/L hoặc buộc giao hàng không
có B/L. Điều này bắt buộc chủ hàng phải nhờ đến sự bảo lãnh của ngân hàng và
đương nhiên chủ hàng phải ký quỹ ở ngân
hàng với số tiền tương đương hoặc lớn hơn trị giá hàng hoá chủ hàng nhận được.
Rõ ràng chủ hàng gặp nhiều khó khăn, vốn bị ự đọng tại ngân hàng và chi phí
tăng lên một cách vô lý.
- Seaway Bill không phải
là chứng tờ sở hữu hàng hoá, do đó người ta không nhất thiết phải gửi ngay bản
gốc cho người nhận hàng ở cảng đến, trái lại người xuất khẩu có thể gửi bản sao
Seaway Bill thông qua hệ thống truyền số liệu tự động (fax. Telefax). Như vậy,
đồng thời với việc xếp hàng lên tàu người xuất khẩu có thể gửi ngay lập tức
Seaway Bill cho người nhận hàng trong vòng vài phút. Người nhận hàng cũng như
người chuyên chở không phải lo lắng khi giao nhận mà không có chứng từ. Điều
này có ý nghĩa là Seaway Bill rất phù hợp với việc áp dụng truyền tài liệu
thông qua hệ thống truyền số liệu tự động mà khi sử dụng B/L không thể thực hiện
được. Muối gửi B/L gốc người ta chỉ có cách gửi nhanh nhất là bằng máy bay, vì
khi thông qua fax, telefax, B/Le gốc bị mất gốc trở thành bản sao và không có
giá trị nhận hàng.
- Seaway Bill chỉ cho
phép giao hàng cho một người duy nhất khi họ chứng minh họ là người nhận hàng hợp
pháp. Điều này giúp cho các bên giữ quan hạn chế được rất nhiều rủi ro trong việc
giao nhận hàng, và người gửi hàng cũng như người nhận hàng không phải lo lắng bị
người khác lợi dụng Seaway Bill trong trường hợp việc bị mất hay bị thất lạc so
với B/L.
- Khi sử dụng Seaway Bill, việc in các điều khoản bằng chữ rất nhỏ ở mặt sau được thay thế bằng
việc dẫn chiếu đến càc điều kiện, quy định liên quan đến vận chuyển ở mặt trước
bằng một điều khoản ngắn gọn. Mặt khác khi dùng Seaway Bill người ta không cần
nhiều bản gốc như B/L nên chỉ phát hành 1 bản gốc. Điều này không những làm giảm
chi phí in ấn mà còn phù hợp với x hướng đơn giản hoá chứng từ thương mại trong
buôn bán quốc tế hiện nay.
- Cuối cùng, trên Seaway
Bill không in tên và biểu tượng của từng hãng tàu riêng biệt. Khi sử dụng, người
lập Seaway Bill mới điền tên và địa chỉ của người chuyên chở vào. Điều này giúp
cho các Công ty không phải mua dự trữ các chứng từ mẫu – Thật là tiện lợi.
Seaway Bill, những hạn
chế
Sử dụng Seaway Bill thay
cho B/L không phải dễ dàng phổ cập ngay được, nguyên nhân do sự phát triển
không đồng đều giữa các nước, do tập quán, do chính Seaway Bill chưa hoàn thiện,
cụ thể:
- Thứ nhất: Seaway Bill
là chứng từ không chuyển nhượng được, có nghĩa là không thực hiện được việc bán
hàng hoá bằng cách ký hậu chuyển nhượng như B/L. Seaway Bill chỉ được ký phát
cho một người (hoặc một Công ty) nhận hàng. Điều này cản trở mua bán quốc tế, nếu
người nhận hàng không phải là người mua hàng cuối cùng.
- Thứ hai, sự nhận biết
ra người nhận hàng theo Seaway Bill là việc phức tạp khi người chuyên chở và
người nhận hàng là người xa lạ, mang quốc tịch khác nhau.
- Thứ ba, luật quốc gia của
một số nước và công ước quốc tế chưa thừa nhận Seaway Bill như là một chứng từ
giao nhận hàng.
- Thứ tư, do chưa được phổ
cập nên phần lớn các hợp đồng mua bán vẫn thừa nhận B/L như một bằng chứng duy
nhất chứng minh người bán hoàn thành nghĩa vụ giao hàng cho người mua
- Thứ năm, việc áp dụng
Seaway Bill gắn liền với việc đổi mới trang thiết bị văn phòng và sử dụng kỹ
thuật truyền tin hiện đại gây khó khăn về mặt tài chính cho doanh nghiệp.
- Thứ sáu, bản tính cố hữu
của con người là không muốn từ bỏ những gì đã gắn bó với mình dù không còn hợp
lý nữa, trong khi B/L đã được sử dụng hơn 150 năm và cho đến nay nó vẫn mang những
giá trị thiết thực.
- Thứ bảy, quan điểm của
người XNK, Công ty bảo hiểm, ngân hàng, các tổ chức hữu quan của các nước rất
khác nhau về Seaway Bill. Nhiều nước và tổ chức cho rằng việc áp dụng Seaway
Bill có thể không an toàn cho hàng hoá bằng B/L truyền thống. Vì vậy, khi kê
khai hàng hoá Hải quan vẫn yêu cầu phải xuất trình B/L và các ngân hàng vẫn yêu
cầu phải có B/L gốc khi thanh toán tiền hàng.
Vì những vấn đề trên,
Seaway Bill hiện tại chỉ được áp dụng một cách hạn chế khi:
-
Gửi
hàng từ Công ty tới chi nhánh và ngược lại
-
Gửi
hàng trên những đoạn đường ngắn và/hoặc có sự chấp nhận của ngân hàng và các cơ
quan hữu quan.
-
Gửi
hành lý cá nhân, hàng mẫu, hàng triển lãm, hàng hoá không được bán khi đang vận
chuyển và không phải thanh toán tiền hàng.
Các qui tắc điều chỉnh
Seaway Bill
Cũng
giống như B/L, Seaway Bill đòi hỏi phải có các qui tắc, công ước quốc tế điều
chỉnh, có thể liệt kê ra đây các qui tắc:
-
Qui
tắc thống nhất áp dụng cho giấy gửi hàng hoặc các chứng từ khác có giá trị
tương đương của Uỷ ban Hàng hải quốc tế.
-
Các
công ước quốc tế về B/L
-
Luật
quốc gia của các nước.
Tuy
nhiên, đến nay chưa có một qui tắc quốc tế về Seaway Bill nào có hiệu lực. Thực
tế ở mặt trước của Seaway Bill, chúng ta thấy nguồn luật điều chỉnh các quan hệ
liên quan đến Seaway Bill được dẫn chiếu là Công ước Brussels 1924, Nghị định
thư 1968. Song việc áp dụng các công ước này cho Seaway Bill còn rất nhiều ý kiến
trái ngược nhau – Điều đó cản trở sự áp dụng một cách rộng rãi Seaway Bill như
là một chứng từ thay thế B/L.
Quan điểm của ngân hàng
Muốn
Seaway Bill được áp dụng rộng rãi thì ngoài sự nỗ lực của các tổ chức hàng hải,
đòi hỏi phải có sự hợp tác ủng hộ của các tổ chức có liên quan như bảo hiểm, chủ
hàng, đặc biệt là các ngân hàng.
Thep
UCP 400 (qui tắc và thực hành thống nhất về tín dụng chứng từ của ICC), các
ngân hàng chỉ chấp nhận thanh toán theo thư tín dụng (L/C) khi người gửi hàng
xuất trình vận đơn đường biển thoả mãn yêu cầu “Một bộ B/L hoàn hảo, đã xếp
hàng” trừ khi có quy định nào khác về Seaway Bill. Do vậy, sử dụng Seaway Bill
gặp phải một trở ngại lớn.
Khác
với UCP 400e, UCP 500 (có hiệu lực từ 01/1/1994) đã cho phép chấp nhận theo tín
dụng chứng từ một Seaway Bill không có giá trị chuyển nhượng. Việc ngân hàng chấp
nhận thanh toán tiền hàng cho người xke trên cơ sở một bộ chứng từ mà chứng từ
vận tải là Seaway Bill có ý nghĩa rất quan trọng bởi vì khi đó người xuất khẩu
mới có thể yêu cầu người chuyên chở cấp cho họ một Seaway Bill thay vì một bộ
B/L như trước kia.
Quy định này của UCP 500 sẽ mở ra một khả
năng sử dụng rộng rãi Seaway Bill trong tương lai.
==========
